Kwetsbare vrouwen opleiden in permacultuur en agro-ecologie om winstgevende activiteiten uit te bouwen

In Burkina Faso, waar 80% van de actieve bevolking leeft van de landbouw, worden boeren geconfronteerd met een aanzienlijke economische schaarste. Dat is vooral te wijten aan de klimaatverandering, terroristisch geweld en de coronacrisis. Meer dan 40% van de bevolking leeft onder de armoedegrens en vrouwen bezitten nauwelijks grond. De vereniging LAAFI is er sinds 2001 aanwezig en voert verschillende aanvullende activiteiten uit: beroepsopleiding, permacultuur, onderwijs voor kinderen, bijenteelt, … Voor het project Agridev werkt LAAFI samen met de vereniging Beo Neere, een expert in agro-ecologie en lid van het netwerk Terre de Liens. Het project voorziet opleidingen in agro-ecologie en agro-bosbouw voor 40 vrouwen in armoede. De vrouwen zijn georganiseerd in een coöperatie en beschikken over een individueel perceel van 100m² om tuinbouwproducten te verbouwen en voor bijkomende winstgevende activiteiten, zoals bijenteelt, verkoop van eieren, medicinale planten en ecotoeristische workshops. De coöperatie zal ook 3 scholen (360 leerlingen) van verse groenten voorzien en leraren en ouders bewustmaken van het belang van een evenwichtige voeding.

Bijdragen aan de professionele re-integratie van kwetsbare vrouwen door de recyclage en herwaardering van textiel

In Frankrijk is de productie van kledingstukken verdubbeld tussen 2000 en 2014. Tegenwoordig wordt jaarlijks 680.000 ton textiel op de markt gebracht. Aan het einde van de keten wordt slechts 40% van deze kleding, linnen of schoeisel teruggewonnen of gerecycleerd. De overige 60% wordt verbrand in verbrandingsovens of begraven op stortplaatsen, wat een grote bron van vervuiling is. Sinds haar oprichting verzamelt, sorteert en recycleert Emmaüs France het textiel dat consumenten jaarlijks weggooien. Deze activiteiten nemen de vorm aan upcyclingprojecten waarin mensen in sociaal en economisch kwetsbare situaties worden tewerkgesteld. In het kader van de strijd tegen uitsluiting heeft Emmaüs France het gezicht van armoede zien veranderen: steeds meer vrouwen en gezinnen doen een beroep op de solidariteitsinitiatieven, terwijl vroeger de mannen in de meerderheid waren. Geconfronteerd met deze twee problemen van ecologische en sociale aard heeft de vereniging het project ‘Façon Emmaüs’ gelanceerd, dat tot doel heeft het aantal back-to-work-projecten te consolideren en uit te breiden door middel van een upcyclingproject voor textiel (omvorming van voor recycling bestemde kleding tot nieuwe creaties van hoge kwaliteit), gericht op een hoofdzakelijk vrouwelijk publiek.

Ondersteunen van het opzetten van een duurzame ovenindustrie door en voor vrouwen

In Marokko wordt meestal in gas- of houtovens gekookt. Die verbruiken veel energie en zetten de natuurlijke hulpbronnen, met name de bossen, onder druk. De ovens worden over het algemeen zonder controle vervaardigd en vormen een gevaar voor de gezondheid en de veiligheid van de 60% van de Marokkaanse bevolking die ze gebruikt. Dat zijn voornamelijk vrouwen, vanwege de ongelijke verdeling van huishoudelijke taken en vanwege hun oververtegenwoordiging in de informele bakkerij-/banketbakkerijsector. Zonder een opleiding tot bakker gevolgd te hebben, bakken ze thuis brood om het vervolgens op straat of op markten te verkopen. Vrouwen die een eigen bedrijf beginnen, worden geconfronteerd met vele obstakels, zoals het moeilijk verkrijgen van financiering en de ongelijke verdeling van taken binnen het huishouden. Sinds eind 2016 helpt Geres in Marokko mee aan de ontwikkeling van de lokale productie van huishoudelijke en professionele gasfornuizen met hoge energieprestaties, net als aan een betere integratie van vrouwen in de sector. Vrouwen zijn niet alleen de belangrijkste gebruikers van de ovens, maar worden ook opgeleid tot verdelers en ambassadeurs van het product. Tijdens een proeffase van onderzoek en ontwikkeling identificeerde Geres drie bedrijven die deze kachels bouwen. Het creëerde bovendien het FaranEco-label, dat de energie-efficiëntie van de producten certificeert, met het oog op de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen.

Verbetering van de levensomstandigheden en de economische emancipatie van vrouwen uit etnische minderheden, waarbij wordt gezorgd voor duurzaam bosbeheer.

Dit project wordt uitgevoerd in het natuurreservaat Pu Luong, gelegen in een bergachtig district in het noorden van Vietnam. Het is gericht op vrouwen van de Thai en Muong-minderheden die in het reservaat en in de omliggende bufferzones wonen. In deze regio zijn vrouwen vaak het armst en hebben zij minder toegang tot land en economische kansen dan mannen.

AMet zijn rijke biodiversiteit en prachtige landschap is Pu Luong een toeristische bestemming. Gemeenschapstoerisme geeft vrouwen de kans hun inkomen te verhogen en een grotere rol te spelen in de gemeenschap. In 2021 lanceerde Gret een driejarig project dat gericht is op drie hoofdactiviteiten:

• Hulp bij de ontwikkeling van een juridisch kader dat vrouwen in staat stelt actief deel te nemen aan de besluitvorming over het reservaat en een rechtvaardig aandeel te hebben in de activiteiten voor levensonderhoud.
• Vrouwengroepen ondersteunen bij het aanbieden van duurzame toeristische diensten, zoals gastenverblijven, motortaxidiensten, catering en landbouwactiviteiten zoals het fokken van eenden en groenteteelt.
• Mentaliteitswijzigingen op lange termijn door bewustmakingscampagnes over gendergelijkheid, bosbescherming en verantwoord toerisme.

Vluchtelingenvrouwen opleiden in eenvoudige, milieubewuste technieken.

Low-technologies zijn eenvoudige technische oplossingen die voorzien in basisbehoeften (toegang tot energie, voeding, mobiliteit), toegankelijk zijn (goedkoop en eenvoudig te maken) en het milieu respecteren (lokale materialen, afkomstig uit recyclage of natuurlijke bronnen, weinig energieverbruik, weinig vervuilend, enz.). EKO! deelt deze ecologische oplossingen en knowhow met gevluchte mensen, die zich door hun situatie voortdurend moeten aanpassen. Daartoe leidt de organisatie het project Low-tech & Refugees, dat in 2018 is gestart in de vluchtelingenkampen op het eiland Lesbos en nu wordt ingezet in Briançon (een bergachtig gebied aan de Frans-Italiaanse grens) en Marseille (een mediterrane stad die ook sterk wordt getroffen door een opvangcrisis en afval- en milieuproblemen). Gezien de enorme kwetsbaarheid van vluchtelingenvrouwen werkt EKO! aan hun integratie in workshops en trainingen in low-tech. EKO! stelt hen in staat hun vaardigheden te ontwikkelen en waardigheid en autonomie te verwerven.

Het opleiden van vrouwelijke tuinders in milieuvriendelijkere en minder schadelijke agro-ecologische praktijken

In de Democratische Republiek Congo (DRC) staat de stad Kinshasa (17 miljoen inwoners in 2021) voor een grote uitdaging: haar bevolking moet gevoed worden. De wegen en vervoermiddelen zijn slecht ontwikkeld in het land, wat het vervoer van levensmiddelen bemoeilijkt. Daarom zijn in de buitenwijken van Kinshasa grote tuinbouwgebieden aangelegd. 70% van de werknemers in die landbouwgebieden zijn vrouwen. Er worden bijna systematisch en zonder veel controle pesticiden gebruikt, soms verouderde. Vrouwelijke landbouwers hebben weinig kennis over het gebruik van chemische middelen en de gevolgen ervan voor de gezondheid. Toch stellen velen onder hen een stijging vast in het aantal ziektes en huidaandoeningen. Volgens een studie uit 2021 van dr. Georgette Ngweme van de School of Public Health in Kinshasa gaat slechts 4% van de boerinnen naar een gezondheidscentrum, voornamelijk omdat zij de raadplegingen en medicijnen niet kunnen betalen. Bovendien hebben de bestaande gezondheidscentra in de buurt van de tuinbouwgebieden niet de middelen of de uitrusting voor raadplegingen en informatieverstrekking. Gezien die situatie werken Médecins du Monde en Caritas Développement op drie tuinbouwlocaties in de buitenwijken van Kinshasa. Daar ondersteunen ze tuinders bij het werken zonder chemische middelen en het invoeren van biopesticiden. Ze versterken er ook de capaciteiten van gezondheidscentra op het gebied van preventie en zorg voor mensen die zijn blootgesteld aan schadelijke stoffen. De actie wil meer bescherming verankeren in de Congolese wetgeving en tegelijkertijd een mentaliteitsverandering bij tuinders, consumenten en institutionele actoren op dit gebied ondersteunen.

Bijdragen tot de verbetering van landbouwpercelen van inheemse vrouwen dankzij het aanplanten van fruitbomen, palmen en geneeskrachtige planten.

De inheemse gemeenschappen in Colombia worden sterk getroffen door de opwarming van de aarde. Sinds 2016 is de ontbossing in het Amazonegebied versneld, waardoor de rijke biodiversiteit van het land is vernietigd. De inheemse Ticuna-gemeenschap is de grootste etnische groep in het Amazonegebied. Zij leven hoofdzakelijk van visserij, jacht, landbouw en ambachten en zijn over het algemeen zelfvoorzienend. Zulke bevolkingsgroepen openstellen voor de wereld, kan een nadelig effect hebben, omdat ze dan afhankelijker worden van externe grondstoffen, maar ook hun tradities verliezen. In deze inheemse gemeenschap zijn vrouwen verantwoordelijk voor het voeden van hun gezin. Dat omvat alles dat te maken heeft met het bewerken van het land: het verzamelen van zaden, het planten van zaailingen, het onderhouden van bospercelen, enz. Om hen in staat te stellen hun land te beschermen, is het noodzakelijk hen te ondersteunen bij het duurzame beheer van bosbestanden. Ondanks hun verantwoordelijkheden wordt de rol van vrouwen niet hoog gewaardeerd en blijven zij het slachtoffer van zeer aanwezige genderongelijkheden. Daarom heeft de organisatie FORESTEVER, die binnen de Ticuna-gemeenschap al herbebossingsacties uitvoert, een specifiek project voor inheemse vrouwen opgezet. Dit project heeft drie doelstellingen: 1) de oprichting van uitwisselingskringen en theoretische en praktische workshops over gezondheid en het Amazonegebied, die niet gemengd zijn, zodat de vrouwen hun plaats in de gemeenschap kunnen heroveren; 2) herbebossing door het aanplanten van bomen die nuttig zijn voor voeding en de geneeskunde; 3) het behoud en de overdracht van een traditioneel ambacht.

Het vergroten van de autonomie van schapen- en geitenhoudsters door hun competenties te versterken en hen in een coöperatieve te groeperen.

De organisatie Elevages Sans Frontières is actief in Marokko, in de regio Ouarzazate, om 148 kwetsbare plattelandsvrouwen te helpen. Dat is een door land ingesloten regio, getekend door armoede. Het oasesysteem is er in crisis als gevolg van een verstoring van het klimaat, waardoor land verloren gaat en inkomsten dalen. Terwijl de plattelandsvlucht onder mannen aanzienlijk is, vinden jonge meisjes het moeilijk om het gebied te verlaten vanwege de patriarchale structuur van de samenleving. Vrouwen, meestal analfabeet, zijn bijzonder kwetsbaar voor armoede. Dit project wil de vaardigheden van 102 vrouwen op het gebied van geiten- en schapenhouderij verbeteren, zodat ze meer zeggenschap krijgen. Het heeft daarom als doel vrouwen op te leiden tot veehouders, hun collectieve organisatie en hun groepering in coöperaties te ondersteunen en ten slotte het project zichtbaar te maken om lokale initiatieven te versterken. Bovendien zal dit project ten goede komen aan 34 veehoudsters die al actief zijn en de 102 boerinnen als meter zullen begeleiden, en aan 12 plattelandsvrouwen die de grondbeginselen van de diergeneeskunde zullen leren.

Het bevorderen van de professionele integratie van vrouwen in zeer kwetsbare situaties door de productie en distributie van onbewerkt en verwerkt fruit.

Het departement Haute-Marne is een gebied in verval dat geconfronteerd wordt met een uittocht van de bevolking en de-industrialisatie. De werkloosheid is hoog, vooral onder vrouwen, en de bevolking vergrijst. In de jaren ‘90 werd de organisatie Régie Rurale du Plateau opgericht door verenigingen, verkozenen en burgers met als doel hun grondgebied aantrekkelijker te maken. De organisatie beheert drie integratieprojecten – onderhoud van groenvoorzieningen, tuinbouw en herstel van erfgoed – maar is vooral een mannenzaak. Na een debat met de plaatselijke belanghebbenden wilde de Régie Rurale du Plateau de integratie van vrouwen versterken door haar activiteiten te diversifiëren en een 100% vrouwelijke fruitverwerkingsindustrie op te zetten. Een eerste geslaagd experiment vond plaats in 2021, in samenwerking met de plaatselijke vereniging Les croqueurs de pommes. De Régie Rurale werkt op 13 appel-, pruimen- en mirabelboomgaarden. Die worden ter beschikking gesteld door lokale overheden of particulieren die ze niet langer kunnen onderhouden. In 2023 wil de vereniging het experiment met deze nieuwe fruitverwerkingsactiviteit consolideren met een groep vrouwen in een sociaal integratietraject. Naast het sociale aspect heeft het project ook een ecologisch belang, aangezien het de bestrijding van voedselverspilling en het onderhoud van boomgaarden die momenteel onverzorgd zijn, mogelijk maakt.

De ontwikkeling van een ecologisch, gezond en betaalbaar alternatief voor houtskool, waarbij vrouwen betrokken worden in de volledige waardeketen (productie, verbruik, detailhandel).

In Benin werkt de organisatie Gbobètô aan het project “Groene energie”. Dat heeft als doel een ecologisch, gezond en betaalbaar alternatief te bieden voor houtskool, dat dagelijks door 80% van de huishoudens wordt gebruikt. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks 4 miljoen mensen aan ziekten die te wijten zijn aan huishoudelijke luchtverontreiniging als gevolg van koken met vaste brandstoffen of paraffine. Bovendien draagt houtskool bij tot de ontbossing in Benin, dat tot de 10 landen behoort waar de afgelopen 20 jaar het meeste bosgrond verloren is gegaan. Na 3 jaar experimenteren is de organisatie erin geslaagd een formule te ontwikkelen voor een goedkope en efficiënte briket op basis van landbouwafval. Deze ecologisch verantwoorde brandstof is minder schadelijk voor de gezondheid van de vrouwen die koken wanneer hij wordt gebruikt met de AlafIa-oven. Ook die is door de vereniging ontwikkeld en wordt door groepen pottenbakkers geproduceerd. Het voorgestelde project omvat de ontwikkeling van commerciële afzetmogelijkheden en de verhoging van de productiecapaciteit van de briketten. Daarvoor is er nood aan opleiding van de landbouwers die de grondstof leveren (meestal vrouwen), de oprichting van een nieuwe productie-eenheid, de ontwikkeling van banden met nieuwe pottenbakkerscoöperaties en bewustmaking van het gebruik van deze producten.

Ondersteuning van vrouwen uit achterstandswijken bij het beheren van hun vereniging voor afvalverwerking

In Colombia is slecht afvalbeheer een van de belangrijkste oorzaken van de uitstoot van broeikasgassen. Sinds 2016 voert de gemeente Bogotá een proactief recyclagebeleid in overeenstemming met een nationaal plan om de uitstoot van broeikasgassen in het land tegen 2030 met 20% te verminderen. In Bogotá wordt recycleerbaar afval voornamelijk ingezameld en gesorteerd door vrouwen, zogenaamde recuperators, die zich in verenigingen hebben georganiseerd. Vervolgens verkopen zij dat afval aan industriëlen, die het hergebruiken. Zo vermijden ze dat het afval op stortplaatsen terechtkomt en nemen ze rechtstreeks deel aan een circulaire economie. De afvalverzamelaars worden betaald op basis van het gewicht van het verzamelde afval, zonder arbeidsovereenkomst. Zij hebben geen toegang tot sociale rechten en werken onder zeer precaire omstandigheden: met gebruik van karren en zonder beschermende uitrusting. Sinds 2016 kunnen zij door de gemeente erkend worden als milieuwerkers, waardoor ze deel uitmaken van de overheidsdiensten. Zo verhogen zij hun inkomen aanzienlijk en verbeteren hun levensomstandigheden. Een voorwaarde is wel dat elke vereniging van inzamelaars zijn professionaliteit aantoont en zijn inzamelroutes registreert in door de gemeente beheerde software. Die procedure is moeilijk uit te voeren voor verenigingen met een slechte structuur en een gebrek aan middelen. Als reactie op die situatie steunt WECF France de Colombiaanse NGO ENDA om verenigingen van vrouwelijke inzamelaars te helpen hun werk te formaliseren, zodat zij erkenning krijgen voor hun werk en kunnen onderhandelen over betere arbeidsvoorwaarden.

Begeleiding van vrouwen die zich inzetten voor agro-ecologie

In 2021 berichtte het Franse Ministerie van Landbouw dat slechts een kwart van de bedrijfsleiders van landbouwbedrijven in Frankrijk vrouw was. Anderzijds vertegenwoordigen zij 30% van de arbeidskrachten in die sector. Heel vaak zijn vrouwelijke landbouwers niet zichtbaar in deze sector of worden zij voornamelijk beschouwd als onderdeel van de gezinssfeer. Zij worden geconfronteerd met zeer specifieke problemen in alles wat ze doen, of het nu gaat om het opzetten van een bedrijf, de toegang tot grond, opleidingen, de taakverdeling, deelname aan de besluitvorming of het combineren van werk en privéleven. Bovendien zijn zij vaak het slachtoffer van seksisme en discriminatie in de sector. Het is vandaag echt nodig om de activiteiten van vrouwen in de landbouw beter te begeleiden en te ondersteunen, vooral omdat zij vaak degenen zijn die de aanzet geven tot veranderingen in de richting van een duurzamere en meer verantwoordelijke landbouw. Sinds enkele jaren zetten het CIVAM-netwerk, de Fédération Associative pour le Développement de l’Emploi Agricole et Rurale (FADEAR) en de organisatie SOL zich in voor een betere integratie van vrouwen in de landbouwsector. In 2023 willen deze drie organisaties hun samenwerking en steun aan vrouwelijke landbouwers in de kijker zetten door een gezamenlijk project voor te stellen. Het doel is vrouwelijke landbouwers en toekomstige vrouwelijke landbouwers te ondersteunen bij de opstart van hun activiteiten en hen op te leiden in specifieke landbouwtechnieken, ruimtes te creëren waar vrouwelijke landbouwers ideeën uitwisselen om zo initiatieven te stimuleren en ten slotte de bijdragen van vrouwen aan de agro-ecologische transitie breder kenbaar te maken. Dit project wordt uitgevoerd in vier departementen: Marne, Ariège, Vaucluse en Drôme.